Het debat hierover werd geopend en geleid door Anna van Duin. Allereerst vond een tweegesprek plaats tussen Jasper Teulings, tot voor kort general counsel bij Greenpeace, en Dennis van Berkel, klimaatjurist bij Urgenda. Beiden zijn begonnen in de advocatuur en hebben ervaring opgedaan in de procespraktijk. Tijdens hun loopbaan kwamen zij in aanraking met vraagstukken op het terrein van milieurecht en klimaatverandering. Volgens hen zou duurzaamheid onderdeel van het rechtencurriculum moeten worden. Zij signaleerden een paradox: in het onderwijs ligt een sterke focus op ‘corporate law’ (denk aan rechtspersonen, concernverhoudingen en commerciële contracten) en de verdeling van aansprakelijkheid, terwijl er nog steeds maar weinig wordt stilgestaan bij klimaatverandering als één van de grootste uitdagingen/risico’s van deze tijd – en de daarbij betrokken actoren. Wel komt er inmiddels een dialoog op gang tussen non-profitorganisaties en grote advocatenkantoren.

Het tweegesprek werd gevolgd door een discussie tussen verschillende juristen die zich met deze vraagstukken bezighouden. Scott Stern en Alisa White, medeoprichters van Law Students for Climate Accountability (LS4CA). LS4CA heeft in 2020 een Law Firm Climate Change Scorecard opgesteld. Zij lichtten toe hoe zij de activiteiten van de 100 meest prestigieuze advocatenkantoren in de Verenigde Staten tussen 2015-2019 in kaart hebben gebracht op basis van publiekelijk bekende gegevens. Elk kantoor heeft een algemene ‘Climate Score’ gekregen dat de bijdrage aan de klimaatcrisis – en dan met name de fossiele brandstoffenindustrie – reflecteert, verdeeld over drie categorieën (litgation, transactions en lobbying). Op die manier beoogt LS4CA rechtenstudenten bewust te maken van hun carrièrekeuzes. Zij roept hen op niet te gaan werken voor kantoren die de fossiele brandstoffenindustrie vertegenwoordigen en waarschuwt ook voor ‘greenwashing’: hoeveel doen advocatenkantoren nu écht om de transitie naar een duurzamer model te stimuleren?

Klimaatverandering staat ondertussen bij advocatenkantoren in Nederland op de radar. Marloes Brans, partner en Head of Climate Change bij Houthoff, sprak over de groeiende belangstelling van advocaten en rechtenstudenten voor ‘climate risk’ als rechtsgebied overstijgend thema. Zij probeert actief bij te dragen aan de gedachtenvorming over strategieën voor bedrijven die ambitieuze technische, financiële en juridische doelen willen stellen. Advocaten kunnen daarin een positieve, aanjagende functie vervullen. Als voorbeeld noemt zij Carbon Capture Storage, waar de regelgeving onvoldoende voor is uitgerust en wat daarom de nodige inventiviteit van juristen vergt. Ook Brans benadrukt het belang van samenwerking tussen de industrie, overheidsinstanties en andere actoren. Een advocaat kan geen cliënten vertegenwoordigen zonder oog te hebben voor de maatschappelijke impact. Dat zou integraal onderdeel moeten zijn van de advisering en belangenafweging door advocaten.

Lodewijk Smeehuijzen, hoogleraar ondernemingsrecht aan de VU Amsterdam, sprak tot slot over de klimaatcrisis als overkoepelend thema in de rechtenopleiding. Hij ziet de universiteit als hefboomorganisatie, waar op academisch niveau kan worden nagedacht over het verband tussen ‘corporate law’ en het klimaat. Bij de aanpak van de klimaatcrisis gaat het uiteindelijk niet (alleen) om persoonlijke motivatie, maar ook om geldstromen – en daar komt ‘corporate law’ bij kijken. Klimaatverandering wordt veroorzaakt door menselijk gedrag, maar een gedegen inzicht van het rechtssysteem is (ook) noodzakelijk om de werking en regulering van bedrijven te kunnen begrijpen.

De advocatuur kan volgens verschillende sprekers vanuit het perspectief van de beroepspraktijk actief meedenken over oplossingen voor de klimaatcrisis en in dat kader innovatie zo veel mogelijk promoten. De advocatuur kan hiermee bijdragen aan de bewustwording over klimaatverandering. Alle sprekers vinden dat er meer aandacht moet komen voor klimaatethiek in het rechtencurriculum en de beroepsopleiding voor advocaten. Ook vanuit de aanwezige studenten klinkt de roep om meer oog voor de maatschappelijke dimensie van het recht, waar de klimaatcrisis onmiskenbaar onderdeel van uitmaakt. 

Mr. Donny Buisman (BSc) is junior docent privaatrecht aan de Universiteit van Amsterdam en doet (interdisciplinair) onderzoek naar toegang tot het recht.

Mr. Dr. Anna van Duin is universitair docent privaatrecht en civiel procesrecht en verbonden aan het ACLPA vanuit haar interesse in civiele rechtspleging en digitalisering.